фактор – материя) – адам әрекетінің табиғатқа әсер етуінің әртүрлі формаларынан туындайтын экологиялық факторлар. Антропогендік факторлар бастапқы, немесе тікелей (жою, акклиматизация, интродукция) және қосалқы немесе жанама (ормандарды кесу, батпақтарды құрғату, жер жырту және т.б.) болуы мүмкін.